Έμετοι και ναυτία στην εγκυμοσύνη

Η ναυτία και ο έμετος αποτελούν μια συχνή πάθηση στη διάρκεια της κύησης. Διεθνώς υπολογίζεται ότι περίπου 50-80% των εγκύων πάσχουν από ναυτία και περίπου 50% από έμετο.

Πότε συμβαίνουν συνήθως; Πόσο διαρκούν; Πότε σταματούν οι έμετοι στην κύηση;

Η ναυτία και οι έμετοι αφορούν συνήθως τις γυναίκες μεταξύ της 4^ης και της 7^ης εβδομάδας κύησης και συνήθως υποχωρούν έως την 20^η εβδομάδα.

Από την άλλη ακούω τον όρο υπερέμεση…

Ως υπερέμεση, περιγράφεται η ναυτία και ο έμετος στην κύηση με τη χαρακτηριστική τριάδα: απώλεια >5% του σωματικού βάρους, αφυδάτωση και διαταραχές ηλεκτρολυτών.

Αποτελεί τη σοβαρή μορφή ναυτίας και εμέτου, που επηρεάζει περίπου το 0,3-2% των κυήσεων, ενώ είναι κύρια αιτία νοσηλείας στο πρώτο μισό της κύησης. Ο κίνδυνος υποτροπής της υπερέμεσης σε μελλοντικές κυήσεις είναι υψηλός (15-80%).

Ποια είναι τα αίτια;

Η αιτιολογία είναι γενικά άγνωστη. Έχουν διατυπωθεί αρκετές θεωρίες που περιλαμβάνουν ορμονική υπερδιέγερση (β-χοριακή γοναδοτροπίνη ή β-hCG, τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη),  προσαρμοστικοί μηχανισμοί αλλά και ψυχολογική προδιάθεση.

Τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη σχετίζονται με τη χάλαση των λείων μυϊκών ινών του πυλωρού και λεπτού εντέρου, με επιβράδυνση του χρόνου διέλευσης του γαστρεντερικού και χάλαση του κατώτερου οισοφαγικού σφιγκτήρα.

Από την άλλη η ναυτία και ο έμετος θεωρούνται ως εξελικτικός προσαρμοστικός μηχανισμός ο οποίος έχει αναπτυχθεί προκειμένου να προστατευτεί η έγκυος και το έμβρυο από τη βρώση επικίνδυνων για την υγεία τους τροφών. Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να εξηγεί και την αποστροφή των εγκύων για συγκεκριμένες γεύσεις και μυρωδιές.

Πότε ανησυχώ με τους εμέτους στην κύηση; Πως θα καταλάβω αν πρέπει να πάρω φάρμακο;

Αρχικά θα πρέπει να γίνει αξιολόγηση της ασθενούς και διαφορική διάγνωση από άλλες παθήσεις (πεπτικό έλκος, ηπατίτιδα, παγκρεατίτιδα, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, παθήσεις χοληφόρων, σκωληκοειδίτιδα, προεκλαμψία, σύνδρομο HELLP κλπ).

Για την αξιολόγηση της βαρύτητας των συμπτωμάτων (ναυτίας, εμέτου) έχει δημιουργηθεί ειδικό ερωτηματολόγιο το PUQE score (Pregnancy Unique Quantification of Emesis) που βλέπετε στον κάτωθι πίνακα.

Από την αρχή της κύησης κυκλώστε την απάντηση που περιγράφει καλύτερα την κατάσταση
1. Μία συνηθισμένη ημέρα για ποιο διάστημα αισθάνεστε ναυτία ή τάση για έμετο;
Αν > 6 ώρες τότε 5 πόντοι	Αν 4-6 ώρες τότε 4 πόντοι	Αν 2-3 ώρες τότε 3 πόντοι
Αν ≥1 ώρα τότε 2 πόντοι	Καθόλου τότε 1 πόντος
2. Μία συνηθισμένη ημέρα πόσα επεισόδια εμέτων έχετε;
Αν >7 επεισόδια τότε 5 πόντοι	Αν 5-6 επεισόδια τότε 4 πόντοι	Αν 3-4 επεισόδια τότε 3 πόντοι
Αν 1-2 επεισόδια τότε 2 πόντοι	Κανένα επεισόδιο τότε 1 πόντος
3. Μία συνηθισμένη ημέρα πόσα επεισόδια αναγωγών ή καύσου έχετε;
Αν >7 επεισόδια τότε 5 πόντοι	Αν 5-6 επεισόδια τότε 4 πόντοι	Αν 3-4 επεισόδια τότε 3 πόντοι
Αν 1-2 επεισόδια τότε 2 πόντοι	Κανένα επεισόδιο τότε 1 πόντος
PUQE score (προκύπτει από το άθροισμα των πόντων των απαντήσεων):  ≥13: σοβαρού βαθμού 7-12: μέτριου βαθμού ≥6: ήπιου βαθμού

Πίνακας: Ερωτηματολόγιο αξιολόγησης των συμπτωμάτων του εμετού στην κύηση με την τροποποιημένη κλίμακα PUQE.

Η αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου ξεκινά με την πρόληψη.

Ακολουθούν έτσι συστάσεις καλής πρακτικής από την κατευθυντήρια οδηγία ΕΜΓΕ 63/2022:

• Η χρήση πολυβιταμινούχων σκευασμάτων ένα μήνα πριν τη σύλληψη ίσως έχει όφελος για τη μείωση των συμπτωμάτων της ναυτίας και του εμέτου στο πρώτο τρίμηνο της κύησης.
• Συστήνεται η κατανάλωση μικρών και συχνών γευμάτων κάθε 1-2 ώρες για τη μείωση των συμπτωμάτων.
• Οι έγκυοι θα έπρεπε να συμβουλεύονται να αποφεύγουν τα καυτερά και παχυντικά φαγητά, ενώ η κατανάλωση γευμάτων πλούσιων σε πρωτεΐνη βοηθά στην εξάλειψη των συμπτωμάτων καλύτερα σε σχέση με τους υδατάνθρακες ή τα λιπαρά.
• Η αποφυγή περιβαλλοντικών παραγόντων που ενδεχομένως να επηρεάζουν τα συμπτώματα όπως ο καπνός, η ζέστη, η υγρασία και ο θόρυβος, ίσως βελτιώνει τα συμπτώματα.
• Συστήνεται μείωση του στρες και επαρκής ανάπαυση της εγκύου.
• Συστήνεται η διακοπή των σκευασμάτων σιδήρου τουλάχιστον όσο διαρκούν τα συμπτώματα.

Η χρήση τζίντζερ (κάψουλες ή ταμπλέτες 250mg τέσσερις φορές τη μέρα) έχει προταθεί για την αντιμετώπιση της ναυτίας και του εμέτου και έχει μελετηθεί σε διάφορες συστηματικές ανασκοπήσεις με σαφές όφελος.

Σε γυναίκες με έντονα συμπτώματα θα πρέπει να λαμβάνουμε υπόψιν ότι η από του στόματος χορήγηση μπορεί να μην είναι καταλληλότερη οδός χορήγησης, και θα πρέπει να ενημερώνονται οι έγκυοι ότι μπορεί να χρειαστεί και χορήγηση φαρμακευτικών σκευασμάτων είτε ενδοφλέβια, κυρίως σε νοσοκομειακό περιβάλλον, είτε και από το ορθό, ώστε να μην εντείνονται τα συμπτώματα, αλλά και η απορρόφηση των σκευασμάτων αυτών να μην επηρεάζεται.

Ως πρώτη γραμμή αντιμετώπισης η χορήγηση πυριδοξίνης (Βιταμίνη Β6) μόνη της ή σε συνδυασμό με δοξυλαμίνη, αποτελεί σύμφωνα με τη βιβλιογραφία μία αποτελεσματική και πολύ ασφαλής επιλογή.

Σε περίπτωση αποτυχίας σκεφτόμαστε χορήγηση μετοκλοπραμίδης, αντιισταμινικών ή και κορτικοστεροειδών σε νοσοκομειακό περιβάλλον.