Εισαγωγή - Ορισμός

Υπογονιμότητα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι η αποτυχία σύλληψης μετά από 1 χρόνο ελεύθερων επαφών χωρίς προφύλαξη ή άλλη αντισυλληπτική μέθοδο, σε γυναίκες ηλικίας μέχρι 35 ετών. Σε μεγαλύτερες ηλικίες το χρονικό όριο περιορίζεται σε 6 μήνες.

Η υπογονιμότητα συμβαίνει περίπου στο 15% των ζευγαριών.

Ωστόσο, ακόμη και αν μετά από ένα χρόνο το ζευγάρι δεν καταφέρει να συλλάβει, αξίζει -εφόσον είναι κάτω των 35 ετών- να προσπαθήσει για έναν ακόμη χρόνο. Είναι αποδεδειγμένο ότι στα δύο χρόνια το 80-85% των ζευγαριών θα έχουν αποκτήσει παιδί.

Όταν το αναπαραγωγικό σύστημα της γυναίκας και το ορμονικό της προφίλ είναι φυσιολογικά και το σπέρμα του άνδρα δεν έχει πρόβλημα, αλλά το ζευγάρι δεν μπορεί να συλλάβει, τότε μιλάμε για ανεξήγητη υπογονιμότητα.

Ποια τα βασικότερα αίτια;

Πρέπει να τονίσουμε ότι ενώ παλιότερα υπήρχε έντονος διαχωρισμός για το «ποιος φταίει», η σύγχρονη γυναικολογία αντιμετωπίζει το θέμα ως υπογονιμότητα ζεύγους και όχι του άντρα ή της γυναίκας ξεχωριστά.

H ποιότητα του σπέρματος είναι πρωταρχικής σημασίας. Φλεγμονές όπως προστατίτιδα ή ορχίτιδα, τραυματισμοί, εκ γενετής ανωμαλίες (π.χ. κρυψορχία), καθώς και άλλες παθολογικές καταστάσεις (π.χ. κιρσοκήλη) μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα του σπέρματος.

Ο σαλπιγγικός παράγοντας αποτελεί εξίσου σημαντική αιτία υπογονιμότητας. Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί οι σάλπιγγες έχουν συμφύσεις ή έχει διαταραχθεί η λειτουργικότητά τους όπως συμβαίνει μετα από χειρουργική επέμβαση ή λόγω φλεγμονής (π.χ. από χλαμύδια) στο παρελθόν. Έτσι προκαλούνται σαλπιγγίτιδες, υδροσάλπιγγες και πυοσάλπιγγες. Τα μικροσκοπικά τριχίδια των σαλπίγγων, που είναι υπεύθυνα για τη μεταφορά του ωαρίου και του εμβρύου, πολλές φορές είναι κατεστραμμένα με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία των σαλπίγγων.

Οι διαταραχές της ωορρηξίας είναι το επόμενο μεγάλο κεφάλαιο. H γυναίκα μπορεί να μην έχει ωορρηξία ή η ωορρηξία της να γίνεται με άτακτο ρυθμό. Έτσι έχουμε μειωμένη παραγωγή ή και καθόλου παραγωγή ωαρίου σε κάθε κύκλο. Δείτε και το άρθρο στο blog μας.

Ευθύνες αναζητούνται σε ορμονικές διαδικασίες όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, διαταραχές του θυρεοειδούς, η υπερπρολακτιναιμία ή ακραίες αλλαγές στο βάρος. Η ενδομητρίωση, αυτοάνοσα νοσήματα, θέματα θρομβοφιλίας αποτελούν επίσης πιθανά αίτια.

Εξετάσεις υπογονιμότητας

Ο έλεγχος του ζευγαριού περιλαμβάνει:

  • Σπερμοδιάγραμμα με το οποίο ελέγχουμε τον όγκο του σπέρματος, τον αριθμό, την κινητικότητα και την μορφολογία των σπερματοζωαρίων.
  • Διακολπικό υπερηχογράφημα για να ελεγχθούν οι ωοθήκες και η μήτρα
  • Εξετάσεις αίματος για το προφίλ ορμονών που σχετίζονται με τον κύκλο όπως η FSH, η LH, η οιστραδιόλη, η προλακτίνη, η αντιμυλλέριος ορμόνη (AMH) και η προγεστερόνη αλλά και θυρεοειδικός έλεγχος
  • Υστεροσαλπιγγογραφία. Αυτή γίνεται προκειμένου να ελέγξουμε την διαβατότητα των σαλπίγγων και δίνει και μια πρώτη εικόνα της ανατομίας της μήτρας αποκαλύπτοντας τυχόν προβλήματα (π.χ. διάφραγμα, δίκερως μήτρα). Ένα ειδικό σκιαγραφικό υγρό εγχέεται μέσω του τραχήλου της μήτρας και στη συνέχεια λαμβάνεται μία σειρά ακτινογραφιών, ούτως ώστε να φανεί αν το υγρό αυτό ρέει προς την κοιλιά μέσω των σαλπίγγων. Εάν το υγρό ρέει τότε οι σάλπιγγες είναι διαβατές άρα μπορεί να περάσει το γονιμοποιημένο ωάριο από τη σάλπιγγα στη μήτρα.
  • Λαπαροσκόπηση – υστεροσκόπηση: συνιστώνται όταν φαίνεται από τις αρχικές εξετάσεις ότι υπάρχει πρόβλημα στις σάλπιγγες, η γυναίκα έχει ιστορικό πυελικών φλεγμονών ή όταν υπάρχει πιθανότητα ενδομητρίωσης. Κατά τη διάρκεια της λαπαροσκόπησης μια χρωστική ουσία μπορεί να εγχυθεί μέσω του τραχήλου στη μήτρα και προς τις σάλπιγγες ώστε έτσι να ελέγξουμε τη βατότητά τους. Οι μέθοδοι αυτές γίνονται επίσης για θεραπεία τυχόν αιτίων όπως ινομυώματα, πολύποδες κλπ.

Θεραπεία υπογονιμότητας

Η θεραπεία της υπογονιμότητας είναι η θεραπεία του αιτίου που τη δημιουργεί και που δεν είναι κάποιες φορές εύκολο να βρεθεί αλλά τις περισσότερες βρίσκεται και διορθώνεται σχετικά εύκολα (πχ πολύπους ενδομητρίου και αφαίρεση του).

Επιγραμματικά να αναφέρουμε ότι πιθανές λύσεις είναι η πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας, η σπερματέγχυση, η εξωσωματική γονιμοποίηση και τέλος η δωρεά ωαρίων ή/και σπέρματος.

Όπως όμως αναφέραμε η λύση πρέπει να είναι εξατομικευμένη και πάντα με τη σύμφωνη γνώμη του ζευγαριού και αφού έχουν εξηγηθεί όλα τα ενδεχόμενα.

Αντί επιλόγου

Η επίτευξη εγκυμοσύνης είναι ίσως το ωραιότερο πράγμα στη ζωή ενός ανθρώπου.

Η ωορρηξία μιας γυναίκας σηματοδοτεί τις γόνιμες μέρες της, αυτό όμως δε συμβαίνει ότι το σεξ πρέπει να συμβαίνει μόνο τότε. Η σημερινή σύγχρονη ζωή δεν αφήνει στα ζευγάρια το χρόνο να απολαμβάνουν τις επαφές τους όπως θα πρέπει να είναι –χωρίς άγχος και με διάρκεια- όμως πρέπει να προσπαθούμε για αυτό.

Οι επαφές των ζευγαριών καλό είναι να συμβαίνουν οποτεδήποτε μέσα στο μήνα, με αγάπη, με ρομαντισμό, χωρίς άγχος, πίεση, ημερολόγια και κιτ ωορρηξίας, θερμόμετρα και τεστ κύησης. Και η πολυπόθητη εγκυμοσύνη θα έρθει!